Tác phẩm kinh điển Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du sẽ được chuyển thể sang sân khấu múa rối như một thử nghiệm sáng tạo của Nhà hát Múa rối Việt Nam. Thông qua các mảng miếng, trò diễn, vở rối Thân phận nàng Kiều mong muốn đem đến một hình tượng nhân vật khác biệt, gần gũi, dưới góc nhìn đương đại.
NSND Lê Tiến Thọ, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tặng hoa chúc mừng ê kíp sáng tạo Thân phận nàng Kiều
Sáng tạo và thử nghiệm dưới góc nhìn của thế hệ 7X
Với một loại hình nghệ thuật đặc thù như rối cạn mà phương tiện thể hiện chủ đạo chỉ là những con rối, thông thường nhiều đạo diễn sẽ chọn những kịch bản đơn giản ít xung đột, ít nhân vật để dàn dựng. Số vở diễn không phải không có nhưng khá ít ỏi và thường là những vở diễn kể câu chuyện không quá phức tạp về tâm lý nhân vật. Trong khi đó, kịch bản văn học Thân phận nàng Kiều do nhà văn Nguyễn Hiếu và NSƯT Lê Chức cùng chắp bút và được NSND Nguyễn Tiến Dũng chuyển thể sang múa rối là một kịch bản thơ được viết dựa trên tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du. Vì vậy, việc sử dụng nghệ thuật múa rối với các “diễn viên” là những con rối có khi chỉ là một thanh tre hay một mảnh vải không biết khóc cười, không biết tức giận, không biết hờn ghen… để kể về nàng Kiều mang kiếp ba đào giữa chốn trần ai luôn chất chứa biết bao màu sắc: Hỉ, nộ, ái, ố… là khá mạo hiểm đối với cả ê kíp sáng tạo, với các nghệ sĩ, diễn viên.
Đạo diễn, NSND Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam phát biểu tại lễ khởi công dựng "Thân phận nàng Kiều"
“Tôi sẽ không dựng và xây dựng một nàng Kiều giống như các loại sân khấu khác đã từng thể hiện. Nếu nghệ thuật múa rối bắt chước những loại hình sân khấu khác dựng Kiều thì chắc chắn sẽ thất bại. Mọi tình tiết, cảnh trí trong “Thân phận nàng Kiều” sẽ được xử lý bằng các mảng miếng, trò diễn múa rối, bằng không gian, ánh sáng trừu tượng mới lạ, âm nhạc truyền thống kết hợp đương đại”, NSND Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam cũng là đạo diễn dàn dựng vở Thân phận nàng Kiều khẳng định.
Đạo diễn cho biết đây là tác phẩm mà cá nhân anh đã ấp ủ nhiều năm qua nhưng chưa đủ tự tin để làm. Cái bóng của một tác phẩm kinh điển vừa là thế mạnh cho giá trị nghệ thuật song cũng là thách thức lớn để khai thác. Dù kịch bản có nhiều thay đổi để phù hợp với sân khấu múa rối nhưng những diễn biến tâm lý nhân vật vẫn phải triển khai theo những xung đột chính của nguyên tác. Lần này, ê kíp sáng tạo mạnh dạn đưa vở diễn lên sân khấu với quyết tâm mang tính đột phá, sáng tạo và thử nghiệm. NSND Nguyễn Tiến Dũng sẽ dựng Truyện Kiều với cách nhìn, cách hiểu của thế hệ 7X và anh cũng mời ê kíp sáng tạo cũng thuộc thế hệ của mình như nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến, biên đạo múa, NSƯT Hồng Phong…
Qua góc nhìn đương đại
"Thân phận nàng Kiều" là vở diễn được đặc biệt đầu tư dàn dựng để tham dự Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần thứ IV năm 2019 tại Hà Nội. Vì vậy thời gian dựng vở rất gấp đối với ê kíp sáng tạochỉ gói ghém trong tháng 7 này. Tuy nhiên ê kíp sáng tạo cũngnhư các nghệ sĩ của Nhà hát Múa rối Việt Nam đều rất hào hứng chia sẻ những cảm xúc của mình vui mừng tại lễ khởi công dựng vở. Hoạ sĩ tạo hình Lê Đình Nguyên đã hoàn thành xong 6 bản maket vẽ các nhân nhân vật: Thúy Kiều, thằng bán tơ, Từ Hải, Tú Bà, cây đàn tỳ bà, ông đã phải thức trắng đêm để thực hiện. Hiện nay, ông còn phải vẽ 20 bản maket nhân vật nữa. Thế nhưng ông thấy rất hứng khởi khi cùng với đạo diễn tìm ra lối tạo hình khác – lối tạo hình ước lệ cho các nhân vật trong vở rối cạn đặc biệt này. “Theo cốt truyện, trừ hai nhân vật Từ Hải, Hồ Tôn Hiến là có nguyên mẫu thật ngoài đời, nhân vật Thúy Kiều cũng như các nhân vật khác không có nguyên mẫu, đều được phóng tác. Vậy nên, chúng tôi thống nhất sẽ tạo hình các nhân vật theo lối siêu thực, ước lệ, rất phiêu mà vẫn chuyển tải được thông điệp của thời đại”, họa sĩ Lê Đình Nguyên tiết lộ. Cũng mang biết bao niềm hưng phấn khi lần đầu tham gia viết nhạc kịch cho múa rối mà lại là thử nghiệm, nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến cho biết anh có ý đồ sẽ mạnh dạn thử đưa ra những sáng tạo mới như cấu trúc lại một vở nhạc kịch đặc biệt dành riêng cho vở diễn. Mỗi nhân vật sẽ có một lời thoại khá đặc biệt và được thể hiện như một bài thơ. Để cùng thực hiện những ý đồ này, anh đã mời nhạc sĩ Trần Đức Minh cùng hợp tác. Còn cảm động hơn khi một nghệ sĩ trẻ của Nhà hát phát biểu trước kế hoạch tập luyện 3 ca/ngày trong suốt tháng 7 này, anh đã thông báo với bố mẹ xác định một tháng vắng nhà, mang nồi cơm điện đến nhà hát nấu cơm ăn ngủ cùng đồng nghiệp với mong muốn cống hiến đến khán giả một vở diễn xuất sắc về nàng Kiều tại Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm 2019.
Tác phẩm "Vũ điệu hoa quỳnh" do NSND Nguyễn Tiến Dũng dàn dựng đã được trao HCV tại Liên hoan Múa rối Quốc tế lần IV cho vở diễn, giải đạo diễn xuất sắc nhất tại Liên hoan, chất liệu để tạo hình các con rối đều bằng những sản phẩm bằng tre độc đáo
Theo hình thức múa rối, Truyện Kiều sẽ được kể lại theo đúng mạch nguyên tác song có sự ghép nối giữa các màn bằng lối diễn đạt của nghệ thuật đương đại, tạo cảm giác cả một vở diễn cũng giống như những con rối ghép lại. Đạo diễn, NSND Nguyễn Tiến Dũng cho biết, anh chưa thể “bật mí” mình sẽ làm cụ thể như thế nào ở vở diễn này bởi lẽ theo kinh nghiệm của anh, có những vở khi bắt tay vào dựng rồi thì có thể cách dàn dựng lại rẽ hoàn toàn theo một hướng khác với những dự định ban đầu. Chỉ biết rằng vì đây là vở diễn dựng mang yếu tố thể nghiệm thế nên Thân phận nàng Kiều sẽ thử nghiệm tất cả mọi yếu tố từ âm nhạc, tạo hình, biên đạo múa…
Gọi việc thực hiện dàn dựng vở diễn Thân phận nàng Kiều là một cuộc phiêu lưu đầy mạo hiểm, biết có thể “va đầu vào đá” nhưng trước sức hấp dẫn của kịch bản cũng như không ngại thử thách, ê kíp sáng tạo cũng như các diễn viên đoàn nghệ thuật truyền thống của Nhà hát Múa rối Việt Nam vẫn sẵn sàng. Giới nghệ thuật múa rối cũng hoàn toàn có thể tin tưởng vào NSND Nguyễn Tiến Dũng, tên tuổi của đạo diễn gắn liền với những thành công của Nhà hát Múa rối Việt Nam trong các kì liên hoan, cuộc thi nghề nghiệp trong và ngoài nước được ghi nhận ở hàng loạt các tác phẩm như: "Nhịp điệu quê hương", "Aladanh và cây đèn thần", "Tôn Ngộ Không đánh Bạch Cốt Tinh"… Với sự độc đáo của ngôn ngữ nghệ thuật rối cũng như một ê kíp sáng tạo tài năng và đầy tâm huyết, "Thân phận Nàng Kiều" đặt ra nhiều kì vọng sẽ là một tác phẩm đáng xem và đáng suy ngẫm tại Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm 2019 đối với các đồng nghiệp trong nước và quốc tế.
THUÝ HIỀN - Báo Văn hoá
